چرا اغلب رژیم‌های لاغری با شکست مواجه می‌شوند؟

همشهری آنلاین: غافل از این‌که بیشتر این راهکارها اصلاً علمی و امکان‌پذیر نیستند و دیر یا زود مشکلات زیادی (جسمی و ذهنی) را با خود به دنبال خواهند آورد. پس چه باید کرد و چگونه می‌توان رژیم غذایی درستی را انتخاب کرد که علاوه بر آن‌که نتیجه بدهد سلامت ما را هم به خطر نیندازد؟

در این خصوص با دکتر پیام فرح‌بخش، متخصص تغذیه گفت‌وگو کرده‌ایم.

خودتان رژیم نگیرید

متأسفانه هر کس که احساس می‌کند اضافه‌وزن دارد، ابتدا تصمیم می‌گیرد خودش رژیم بگیرد و فکر می‌کند بهترین کار این است که فقط غذایش را کم کند. البته هر کس راه خاص خود را امتحان می‌کند؛ بعضی‌ها فقط غذای خود را کم می‌کنند، عده‌ای دیگر از روش‌های جراحی کمک می‌گیرند، عده دیگری از داروهای لاغری استفاده می‌کنند و ... هدف همه‌ی این افراد هم کم کردن وزنشان است. البته ممکن است به هدف خود هم برسند. ولی به همان میزان هم این رژیم‌ها قابل‌برگشت هستند و دیر یا زود دوباره به وزن قبلی خود برمی‌گردند و هم‌چنین چون به روش اصولی انجام نمی‌شوند، ممکن است به این طریق به بدن آسیب‌های جدی وارد شود.

رژیم‌های غلط خودسرانه

افرادی که خودسرانه رژیم می‌گیرند و این کار را تحت نظارت متخصص تغذیه انجام نمی‌دهند، احتمال زیادی دارد که سلامتی خود را به خطر بیندازند. در نتیجه می‌تواند عوارض غیرقابل جبرانی به دنبال داشته باشد. مثلاً بعضی افراد خودسرانه برای این‌که لاغر شوند، تصمیم می‌گیرند شام نخورند. در واقع کسی که شام را حذف می‌کند متابولیسم بدنش دچار اختلال می‌شود و هنگامی هم که این اتفاق می‌افتد، بازگشت آن به شکل قبل بسیار سخت خواهد شد. بعضی افراد وعده‌ی غذایی مهم دیگری مانند صبحانه را حذف می‌کنند.

کسی که صبحانه نمی‌خورد، با این حساب این‌کار را انجام می‌دهد که میزان کالری کمتری دریافت می‌کند و در نتیجه لاغر می‌شود، اما با این کار در واقع فقط دچار افت قند خون می‌شود. این موضوع برای شروع روز و به‌ویژه برای افرادی که می‌خواهند کار فکری انجام بدهند، بسیار مضر است زیرا باعث می‌شود آن‌ها نتوانند تمرکز و توجه لازم را داشته باشند. به‌علاوه با توجه به این‌که قند خون افرادی که صبحانه نمی‌خورند افت می‌کند، بیشتر احساس گرسنگی می‌کنند و همان میزان کالری را که می‌خواستند از طریق نخوردن صبحانه از دست بدهند، با ریزه‌خواری و خوردن انواع هله‌هوله جبران می‌کنند. بدین ترتیب کالری بیشتری هم دریافت می‌کنند و این کالری اضافی هم تنظیمات قند خون او را به هم می‌ریزد و هم باعث می‌شود که فرد چاق شود؛ و در واقع این افراد فقط روال زندگی خود را از یک روال عادی و سالم خارج خواهند کرد.

بعضی افراد هم فکر می‌کنند که با خوردن بعضی غذاها، به جای این‌که کالری دریافت کنند، برعکس میزان کالری دریافتی‌شان منفی خواهد شد. این افراد هم با خوردن بیش‌ازحد سبزی‌ها می‌خواهند لاغر شوند؛ به خیال این‌که این‌گونه مواد غذایی به جای این‌که برای فرد کالری تولید کنند باعث می‌شوند او بیشتر کالری بسوزاند. این هم باور اشتباهی است زیرا هیچ ماده‌ی غذایی وجود ندارد که کالری آن منفی باشد یا با خوردن آن، انرژی مصرفی برای هضم آن بیش از انرژی لازم برای دریافتش باشد. بنابراین عبارت «کالری منفی» عبارت اشتباهی است که امروزه بعضی افراد به‌ویژه برای تبلیغات و در اینترنت و اینستاگرام از آن استفاده می‌کنند.

آب و چای کمترین میزان کالری را دارند و کالریشان تقریباً صفر است و  با خوردنشان انرژی نمی‌گیریم.

عده‌ی دیگری هم برای انتخاب رژیم صحیح خودشان، شروع می‌کنند به محاسبه‌ی میزان کالری‌های مواد غذایی دریافتی خود و در واقع کالری‌شماری می‌کنند؛ اما چون افرادی که این کار را به صورت خودسرانه انجام می‌دهند، آگاهی لازم را ندارند حتی اگر بتوانند در نهایت لاغر هم بشوند، سلامت خود را به خطر انداخته‌اند. مثلاً کسی که خودسرانه کالری‌شماری می‌کند نمی‌تواند تعادل درستی در میزان دریافت این کالری‌ها برقرار کند. مهم‌ترین نکته در رژیم‌های غذایی این است که اصول درست خوردن رعایت شود؛ فقط از این طریق است که می‌توانیم وزن خود را به میزان درستی کم کنیم.

رژیم‌های پروتئینی

بعضی رژیم‌ها به دلیل این‌که به سرعت فرد را به نتیجه‌ی دلخواه می‌رسانند، مورد استقبال افراد زیادی قرار می‌گیرند. این افراد بدون توجه به سلامتی خود، فقط برای کاهش وزن از این رژیم‌ها پیروی می‌کنند. اما احتمال این‌که با این رژیم‌ها مشکلاتی برای فرد به وجود بیاید، بسیار بالاست. مثلاً وقتی فرد فقط پروتئین دریافت می‌کند، عضلات خود را از دست می‌دهد و در نتیجه دچار مشکلات کلیوی می‌شود. همه‌ی این‌ها باعث می‌شود در کنار کاهش وزنی که حتی گاهی خود فرد از آن راضی هم هست، در درازمدت سلامت او به خطر بیفتد.

مراجعه به افراد غیرمتخصص هم برای در پیش گرفتن رژیم‌های لاغری می‌تواند بسیار خطرآفرین باشد، زیرا کسانی که مثلاً با استفاده از طب سوزنی یا روش‌های عجیب‌وغریبی که تنها منجر به لاغر شدن می‌شود، اقدام به این کار می‌کنند، از عوارضی که ممکن است به دنبال رژیم‌های غلط به وجود بیایند، غافل هستند. البته این به آن معنا نیست که استفاده از طب سوزنی نتیجه‌بخش نیست. ولی این کار حتماً باید توسط متخصصان انجام شود و هر کسی نمی‌تواند این کار را درست انجام دهد.

رژیم‌های تک‌خوری

در بعضی رژیم‌ها به افراد گفته می‌شود که فقط می‌توانند از یک ماده‌ی غذایی استفاده کنند؛ و چون بدین ترتیب نمی‌توانند تمام گروه‌های مواد غذایی را دریافت کنند، زود لاغر می‌شوند. استفاده از یک نوع ماده‌ی غذایی باعث می‌شود فرد زود وزن کم کند. این رژیم معمولاً زود نتیجه می‌دهد و تعداد زیادی از افراد راهم به خود جلب می‌کند؛ ولی چون فرد را از برخورداری از سایر مواد غذایی محروم می‌کند، او را با مشکلات زیادی مواجه می‌کند. یعنی این‌گونه لاغری، به قیمت از دست دادن سلامت فرد خواهد بود. فراموش نکنیم یک رژیم زمانی می‌تواند به‌اصطلاح نتیجه‌بخش باشد که علاوه بر حفظ سلامت منجر به لاغری هم بشود. در ادامه‌ی بسیاری از رژیم‌های لاغری، فرد دچار مشکلات گوارشی، ریزش مو، نارسایی کلیه و ...می‌شود.

رژیم‌هایی روی دور تند!

متأسفانه بعضی رژیم‌های لاغری که نمونه‌ی آن‌ها در اینترنت هم بسیار به چشم می‌خورند، افراد را تشویق می‌کنند که خیلی زود آن‌ها را به وزن دلخواهشان می‌رسانند. فراموش نکنید هیچ‌گاه نباید به این روش و با سرعت زیاد وزن کم کنید زیرا باعث می‌شود به بدن شما به یک‌باره آسیب شدیدی وارد شود.

اگر در رژیم‌هایی که به شما توصیه می‌شود لاغری شما در مدت بسیار کوتاهی خواهد بود، حتماً توجه داشته باشید که در یک ماه می‌توانید ۱۰ کیلو از وزن آن فرد کم کنید، این روش درستی نیست زیرا فقط وزن شما در مدت کوتاهی کم می‌شود و هیچ‌گاه فقط چربی بدن شما نیست که می‌سوزد بلکه آب میان‌بافتی و عضلات بدن فرد هم ازدست‌ خواهد رفت و این‌ها هیچ‌کدام برای سلامت فرد مناسب نیست.

توصیه‌های متخصصان را جدی بگیرید و صبور باشید...!

بعضی افراد تنها برای این‌که خیالشان راحت باشد که برای رسیدن به وزن دلخواه خود حتی به متخصص هم مراجعه کرده‌اند، این کار را هم انجام می‌دهند. ولی واقعاً به توصیه‌های متخصص عمل نمی‌کنند. یعنی انگار به جای جدی گرفتن توصیه‌های متخصص، به توصیه‌هایی که دوست و آشنا می‌کنند یا در اینترنت می‌خوانند عمل می‌کنند؛ چون می‌خواهند از این طریق زودتر به نتیجه برسند.

اگر به متخصص مراجعه می‌کنید حتماً توصیه‌های او را جدی بگیرید و فراموش نکنید بهتر است دونده‌ای آهسته و پیوسته باشید تا مانند دونده‌ای که با تمام توان خود مسافت زیادی را می‌دود و در نهایت خسته و درمانده از حرکت باز می‌ایستد و هرگز نمی‌تواند به هدف اصلی خود یعنی خط پایان برسد. اگر قرار است شما نتوانید به وزن دلخواه خود برسید، امتحان کردن رژیم‌های مختلف و کنار گذاشتن هر کدام از آن‌ها چه تأثیری می‌تواند برای شما داشته باشد؟

بنابراین اگر واقعاً در به نتیجه رساندن رژیم لاغری و برخورداری از سلامت واقعی خود مصمم هستید، این راه را آغاز کنید. به‌علاوه هیچ‌گاه بدون توصیه‌ی پزشک متخصص، از داروهایی که برای لاغری به اطرافیانتان توصیه می‌شود یا در اینترنت می‌بینید، استفاده نکنید.

در واقع متخصص با توجه به وزن، جنس و شرایط جسمانی خودتان به شما دستور غذایی می‌دهد؛ دستور غذایی که تمام گروه‌های غذایی در آن گنجانده شده است و ضمن این‌که تناسب بین هر کدام از آن‌ها هم رعایت شده باشد؛ هیچ گروه غذایی و وعده‌های اصلی غذایی را هم حذف نمی‌کند. ولی استفاده از هر کدام از مواد غذایی باید حساب‌شده باشد.

رژیم غذایی دانش‌آموزان

یکی از گروه‌های آسیب‌پذیری که حتماً باید به تغذیه‌ی آن‌ها دقت و توجه شود، کودکانی هستند که درس می‌خوانند و به مدرسه می‌روند. بسیاری از والدین توجهی به تغذیه‌ی کودک در این دوران ندارند و بیشتر به فکر این هستند که او بیشتر درس بخواند و نمره‌ی بهتری بگیرد. حال‌آن‌که کودک برای داشتن تمرکز سر کلاس و هم‌چنین مطالعه‌ی صحیح باید حتماً تغذیه‌ی مناسبی هم داشته باشد. مثلاً گاهی والدین فقط پول در اختیار فرزندانشان می‌گذارند تا هر هله‌هوله‌ای که اتفاقاً خود کودکان هم علاقه‌ی زیادی به خوردن آن‌ها دارند، تهیه کنند.

با توجه به این‌که تغذیه‌ی کودک در درازمدت تأثیر خود را می‌گذارد و حتی تا آخر عمر الگوی تغذیه‌ی غلط یا درست او می‌تواند همراهش باشد و تأثیر منفی یا مثبت خود را باقی بگذارد، شاید خیلی بیشتر از خریدن فلان لباس یا دفترچه برای او ارزش داشته باشد و تعیین‌کننده باشد. ضمن این‌که تغذیه‌ی درست یا غلط، خیلی زود به صورت عادت درمی‌آید و در بزرگسالی هم همراه فرد خواهد ماند.

در درجه‌ی نخست، والدین باید توجه داشته باشند که دانش‌آموز برای شروع یک روز خوب در مدرسه حتماً صبحانه‌ی کامل بخورد. برای این کار او حتماً باید زودتر بخوابد که بتواند صبح‌ها زودتر بیدار شود تا وقت کافی برای خوردن صبحانه داشته باشد.

بدین ترتیب الگوی توجه به خواب و خوراک مناسب و به‌موقع، کامل به کودک آموزش داده می‌شود. وقتی کودک صبحانه می‌خورد بسیار سرحال‌تر هم به مدرسه می‌رود و در نتیجه بازدهی او هم در مدرسه بیشتر خواهد شد. در یک صبحانه‌ی کامل حتماً باید از تمام گروه‌های غذایی گنجانده شده باشد. مثلاً نان و غلات، لبنیات و عسل و ...البته اگر کودک اضافه‌وزن دارد می‌تواند به جای کره و عسل از گوجه و خیار استفاده کند. استفاده‌ی بیش‌ازحد از قند و شکر در چای توصیه نمی‌شود چون فقط کالری زیادی را وارد بدن فرد می‌کند؛ ضمن این‌که هیچ ویتامین و املاح ضروری را به او نمی‌رساند و در درازمدت باعث چاقی می‌شود.

استفاده از میان وعده‌هایی مثل انواع میوه، تخم‌مرغ، توت، کشمش، بادام و ... به جای انواع چیپس و پفک و بیسکویت یا انواع دونات و پیراشکی و... هم برای دانش‌آموزان توصیه می‌شود.

پدر و مادر حتماً باید نسبت به وعده‌های اصلی غذای دانش‌آموز هم بسیار حساس باشند و نگذارند آن‌ها از انواع فست‌فودهای چرب و شور با میزان بالایی از افزودنی‌های خوراکی به جای غذاهای سالم خانگی استفاده کنند. ضمن این‌که وقتی کودک از سنین پایین به این‌گونه طعم‌ها عادت کند در بزرگسالی هم حتماً همین شیوه را ادامه می‌دهد و علاوه بر ابتلا به چاقی، سلامت او هم به خطر می‌افتد.

در زمان تحصیل دانش‌آموز، حتماً باید از انواع میوه استفاده شود. ولی استفاده از شکلات و آب‌نبات و... باید بسیار محدود و در حد لازم باشد. زیرا هم باعث بروز چاقی می‌شود و هم کمک زیادی به تمرکز و تأمین انرژی برای کودک نمی‌کند.

ضمن این‌که چون در دوران تحصیل، دانش‌آموزان تحرکی ندارند نباید کالری اضافه‌تری دریافت کنند بلکه حتماً باید نوع تغذیه‌ی آن‌ها مناسب باشد و به تأمین نیازهای اولیه‌ی تغذیه‌ای او هم توجه شود.

ضمن این‌که بعضی توصیه‌های عامیانه را هم برای باهوش‌تر شدن، زیاد جدی نگیرید زیرا تابه‌حال از لحاظ علمی ثابت نشده است اما بهترین نوع تغذیه برای تقویت حافظه، برخوردار شدن از تمام گروه‌های غذایی است.